ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Θέμα: «Ψυχοθεραπεία και Ειδικά Φαινόμενα στην Ομαδική Ανάλυση».
Εισηγητής: Ηλίας Βλάχος, Ειδικευόμενος Ψυχίατρος, 10ο Ψυχιατρικό Τμήμα Εισαγωγών – ΨΝΑ, Ομαδικός Αναλυτής, Πτυχιούχος Γερμανικής Φιλολογίας, Β.Α. in Psychology, Ιδρυτικό Μέλος της ΗΟPE in GA, Μέλος της International Association of Group Psychotherapy and Group Processes (IAGP), Μέλος του Δ.Σ. της Ελληνικής Εταιρείας Ειδικευομένων Ψυχιατρικής (ΕΕΕΨ) και Μέλος του Κλάδου «Τέχνη & Ψυχιατρική» της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας (ΕΨΕ). Πατησίων 130, Αθήνα – Τηλ. 6944286940, e-mail: elvl@otenet.gr
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Εισαγωγή-
Ετυμολογία των όρων – Ψυχή (Ιλιάδα Υ στ. 440) ψύχω = πνέω
– Θεραπεία – φροντίδα, μέριμνα
Επιγραμματική σύνοψη του ιστορικού ρόλου της ψυχανάλυσης ως πρώτη μορφή εξωνοσοκομειακής ψυχοθεραπείας.
S.H. Foulkes και οι απαρχές της ομαδικής ανάλυσης.
Δεκαετία 1940 – Στρατιωτικό Νοσοκομείο Northfield.
Εφαρμογή της Ψυχανάλυσης σε ομαδικό επίπεδο.
Ομαδική Ανάλυση « Μορφή ψυχοθεραπείας από την ομάδα, για την ομάδα συμπεριλαμβανομένου και του θεραπευτή».
Το άτομο στην ομαδική ανάλυση θεωρείται κομβικό σημείο σε ένα δίκτυο σχέσεων.
Η ψυχοπαθολογία του ατόμου εκφράζει δυσκολίες στην επικοινωνία σημαντικών ομάδων όπως η οικογένεια.
Μέσα από την ανάλυση των συγκρουσιακών σχέσεων η διαταραχή στη διαδικασία της επικοινωνίας μπορεί να γίνει κατανοητή.
Η ομάδα αναλύοντας και επικοινωνώντας «βγάζει» το νόημα.
Η ομαδικοαναλυτική στάση επιτρέπει τη δημιουργία μίας ατμόσφαιρας , όπου τα μέλη και ο συντονιστής ακούνε ο ένας τον άλλον και επικοινωνούν με έναν ελευθέρως ρέοντα, μη κριτικό, μη χειριστικό, μη κατευθυντικό τρόπο.
Στο πλαίσιο αυτό, ο συντονιστής χρειάζεται να αποτρέψει την ομάδα από την ανάγκη αυταρχικής καθοδήγησης.
Η εξουσία του αρχηγού αντικαθίσταται από την εξουσία της ομάδας. Η υποταγή αντικαθίσταται από την συν-εργασία ανάμεσα σε ισότιμα μέλη.
Ρόλος της μεταβίβασης και της ανάλυσης της. Μέσα από την μεταβίβαση το κάθε μέλος φέρει το δικό του υλικό στην ομάδα, τον δικό του κόσμο.
Η μεταβίβαση είναι ο συνδετικός κρίκος με τον έξω κόσμο.
Κάθε μέλος φέρνει τη δική του μελωδία στην ομάδα.
Έννοια της εσωτερικής ομάδας. Ανάγκη διαφώτισης των σχέσεων και συγκρούσεων της εσωτερικής ομάδας. Διορθωτική συναισθηματική εμπειρία.
Ειδικοί παράγοντες στην ομαδική ανάλυση:
1. Πορεία προς την διαφοροποίηση. Αρχικά άρνηση της ατομικότητας προκειμένου το μέλος να νιώθει ότι ανήκει σε μία σημαντική ομοιογενή ομάδα. Η άρνηση της ατομικότητας προξενεί συναισθήματα ματαίωσης και δημιουργία του κοινωνικού ασυνειδήτου στην ομάδα από όσα έχουν απωθηθεί.
2. Η διαφοροποίηση προχωράει με την αποδοχή της διαφορετικότητας του άλλου. Ο φόβος του ξένου, η ανάγκη του ανοίγματός μας για εμπλουτισμό της προσωπικής μας εμπειρίας, απελευθέρωση της οπτικής μας. Το νέο μέλος ως το νέο μωρό στην οικογένεια μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα ζήλιας και να υπάρξει η -συνήθως ασυνείδητη- τάση από τα άλλα μέλη να το αναγκάσουν να φύγει.
3. Ο Καθρέπτης: Μέσα από τις αντανακλάσεις/ αποκρίσεις των άλλων μελών, το άτομο μπορεί σταδιακά να βελτιώσει και να θεραπεύσει τα τραύματα και τις διαστρεβλώσεις της αυτοεικόνας του.
4. Ο Πυκνωτής: Η ξαφνική έκλυση από βαθύ και πρωτόγονο υλικό που ακολουθεί τη συνειρμική συζήτηση στην ομάδα. Η αλληλεπίδραση ανάμεσα στα μέλη χαλαρώνει τις άμυνες της ομάδας και υπάρχει αθροισμένη ενεργοποίηση σε βαθύτερο επίπεδο.
5. Η Αντήχηση: Κάθε μέλος της ομάδας έχει την τάση να αντιδρά στα γεγονότα της ομάδας ανάλογα με το εξελικτικό σημείο που βρίσκεται εξελικτικά ( ή ψυχοσεξουαλικά σύμφωνα με τη φροϋδική θεωρία)
Ομαδικά Φαινόμενα
1. Θεωρητικολογία: Συζήτηση γενική που δεν υπεισέρχεται σε βαθιά θέματα.
2. Η υποομαδοποίηση: Μέλη που έρχονται πιο κοντά λόγω κοινών θεμάτων , ενδιαφερόντων, προσωπικής ιστορίας , μεταβιβάσεων. Μία ώριμη ομάδα μπορεί να επεξεργαστεί την υποομαδοποίηση προς όφελος της λειτουργίας της.
3. Ο αποδιοπομπαίος τράγος: Ένα ή περισσότερα μέλη δέχονται την ομαδική προβολή ενοχής από την υπόλοιπη ομάδα ή το θυμό, ο οποίος δεν κατευθύνεται στο συντονιστή ή στον πραγματικό αποδέκτη λόγω φόβου απόρριψης.
4. Η σιωπή: Ανάλογα με την εξελικτική φάση της ομάδας η σιωπή μπορεί να προσλαμβάνει χαρακτήρα πλήξης, έκρηξης, ουσίας. Χρειάζεται πολλές φορές να αφουγκραστούμε τη σημασία της σιωπής προτού τη σπάσουμε από αμηχανία όπως συμβαίνει σε νέες εξελικτικά ομάδες.
5. Ο ιστορικός: Ένα μέλος εκφράζει νοσταλγία για τις παλιές « χρυσές εποχές» της ομάδας που τις συγκρίνει με το « φτωχό» παρόν συνήθως σε περιόδους που η δυναμική της ομάδας διέπεται από μια μεγάλη αντίσταση για θεραπευτική πρόοδο.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. ΓΕΜΕΝΕΤΖΗΣ, Κ., (2005) Το γράμμα Α, Αθήνα: ΕΣΤΙΑ.
2. ΕΛΥΤΗΣ, Ο., (1994) Έξη και Μία Τύψεις για τον Ουρανό, Αθήνα: Ίκαρος
3. ΚΟΦΙΝΙΩΤΗΣ, Ε., (1886) Ομηρικόν Λεξικόν , Αθήνα: επανέκδοση Δημιουργία
4. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗΣ, Γ., (2002) Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας
5. ΟΜΗΡΟΣ, Ιλιάδα, μτφ. Καζαντζάκη-Κακριδή, Αθήνα: Οργανισμός Έκδοσης Διδακτικών Βιβλίων.
6. FOULKES, S.H., (1948) Introduction to Group Analytic Psychotherapy, London: Karnac Books
7. FΟULKES, S.H. & ANTHONY, E.J., (1957) Group Psychotherapy-The Psychoanalytic Approach, London: Karnac Books
8. FOULKES, S.H., (1964) Therapeutic Group Analysis, London: Karnac Books
9. FOULKES, S.H., (1975) Group analytic Psychotherapy – Method and Principles, London: Karnac Books.
10. KNAUSS, W., (2001) The Group as the Therapist, Boston: Paper given to the American Group Psychotherapy Association
11. LAPLANCHE, J. & PONTALIS, J.B., (1967), Vocabulaire de la Psychanalyse, Paris: Presses Universitaires de France
12. NITSUN, M., (2001) Towards a Group-Analytic Approach to Individual Psychotherapy, The Journal of Group-Analytic Psychotherapy 34 (4): 473-484.
13. YALOM, I. D., (1985) The Theory and Practice of Group Psychotherapy, 3rd ed., U.S.A.: Basic Books
