ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Θέμα : «Ο ρόλος του στρες στην καθημερινότητα»
Εισηγητής: Κ. Παπαδημητρίου, Ψυχίατρος, Ομαδικός Ψυχοθεραπευτής, Πλωτάρχης (ΥΙ) ΠΝ, Διευθυντής του Γραφείου Προληπτικής Ψυχικής Υγιεινής του ΠΝ, Επιστημονικό Μέλος της ΗΟPΕ in GA, Εθνικός Αντιπρόσωπος στο Panel Στρατιωτικής Ψυχιατρικής του ΝΑΤΟ.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο όρος στρες χρησιμοποιήθηκε το 1935 από τον φυσιολόγο H. Seley για να περιγράψει την απάντηση του σώματος σε γενικές εξωτερικές πιέσεις. Αποτελεί φυσιολογική διαδικασία προετοιμασίας για την αντιμετώπιση ενός στρεσογόνου παράγοντα. Μας βοηθά να παραμένουμε ζωντανοί, να λειτουργούμε καλύτερα, και να αντιμετωπίζουμε επιτυχώς τις αλλαγές του εσωτερικού και εξωτερικού μας περιβάλλοντος.
Στρεσογόνος παράγοντας θεωρείται κάθε γεγονός ή κατάσταση που απαιτεί μία αλλαγή, μη προκαθορισμένη, στη συμπεριφορά και την προσαρμογή του ατόμου. Ο παράγοντας αυτός μπορεί να είναι συνηθισμένο γεγονός της ζωής (πχ γέννηση παιδιού) ή ασυνήθιστος (πχ σεισμός). Αποτελεί πρόκληση ή απειλή για την ευεξία και την αυτοεκτίμηση του ατόμου και μπορεί να οδηγήσει σε σύγκρουση των εσωτερικών του κινήτρων. Οι παράγοντες στρες μπορεί να είναι θετικοί (πχ προαγωγή) ή αρνητικοί (πχ διαζύγιο). Μπορεί να εμφανιστούν με τρόπο οξύ (πχ βαρύ τροχαίο ατύχημα) ή να δράσουν με τρόπο αμβλύ και χρόνιο, όπως το εργασιακό.
Σε καταστάσεις στρες ενεργοποιούνται αντανακλαστικά του οργανισμού που θέτουν το σώμα σε ετοιμότητα για μάχη ή φυγή από τον στρεσογόνο παράγοντα (fight or flight situation). Εκτός από τις σωματικές αλλαγές, παρατηρούνται επίσης συναισθηματικές, αντιληπτικές και γνωστικές διαφοροποιήσεις (από τη μνήμη, την κρίση, την αντίληψη, την προσοχή, τη συγκέντρωση κλπ), που χρησιμοποιούνται από το άτομο για την εκτίμηση της κατάστασης και του βαθμού που αυτή είναι απειλητική.
Εάν το άτομο δεν είναι ενημερωμένο για τις εκδηλώσεις του στρες μπορεί λανθασμένα να πειστεί ότι πάσχει από σοβαρή ασθένεια, καρδιακή ή άλλη.
Ταυτόχρονα, παρατεταμένο ή οξύ στρες οδηγεί στην εμφάνιση σωματικών και ψυχικών νοσημάτων, σε μείωση της αποτελεσματικότητας, σε λανθασμένες επιλογές κλπ. Γενικά, ο σύγχρονος τρόπος ζωής αποτελεί μείζον στρεσογόνο παράγοντα που προδιαθέτει σε: α) ψυχιατρικές επιπλοκές όπως άγχος, δυσθυμία, κατάθλιψη, βραχείας διάρκειας ψυχωτικά επεισόδια β) δυσλειτουργικές συμπεριφορές όπως κάπνισμα, κακή διατροφή και παχυσαρκία, κατάχρηση αλκοόλ, έλλειψη άσκησης, κακή χρήση αγχολυτικών φαρμάκων, χρήση τοξικών ουσιών ιδιαίτερα ινδικής κάνναβης και κοκαΐνης κλπ γ) ψυχοσωματικά νοσήματα όπως έλκος, μυοσκελετικά προβλήματα, ημικρανίες, καρκίνο, νοσήματα του θυρεοειδή αδένα, δερματοπάθειες, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, έμφραγμα μυοκαρδίου, εξασθένηση του ανοσοποιητικού συστήματος κλπ δ) εργασιακό στρες.
Τις αντιλήψεις μας γύρω από το στρες επηρέασαν έντονα οι μεγάλοι πόλεμοι του 20ου αιώνα. Στη διάρκεια του Α’ΠΠ εκατομμύρια στρατιώτες εμφάνισαν βαριές συνέπειες από την πιο ακραία του μορφή, το στρες μάχης, που εξελίχθηκε στη συνέχεια σε ένα από τα σοβαρότερα κοινωνικά προβλήματα στην ιστορία του δυτικού κόσμου. Ο πόλεμος του Βιετνάμ επηρέασε περισσότερο από κάθε άλλον την αντίληψη της κοινωνίας για την ψυχική υγεία καθώς και για την κοινωνική συνιστώσα κάθε ψυχικής πάθησης. Βοήθησε επίσης στο να εμφανιστεί μια νέα αντίληψη γύρω από το ψυχικό τραύμα.
Έκτοτε, βασική μέριμνα των υπηρεσιών ψυχικής υγείας στο δυτικό κόσμο αποτελεί η πρόληψη και θεραπεία των επιπτώσεων του στρες στη ζωή μας, ιδιαίτερα όταν αυτό είναι αποτέλεσμα ψυχικά τραυματικού γεγονότος (όπως σε επιζώντες φυσικών καταστροφών, τρομοκρατικών ενεργειών, θύματα βιασμών, ληστειών, παριστάμενους σε βαριά ατυχήματα κλπ).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Britt, Th.W. & Adler, A.B. (2003) The Psychology of the Peacekeeper: Lessons from the Field. London: Praeger.
- Department of the Army. (2003) US Army Combat Stress Control Handbook. USA: The Lyons Press.
- Erickson, E.H. (1968) Identity: Youth and Crisis. Reprinted London: W.W. NORTON & COMPANY,1994
- Foulkes, S.H. (1948) Introduction to Group – Analytic Psychotherapy. William Heinemann Medical Books. Reprinted London: Karnac, 1983.
- Foulkes, S.H. (1975) Group Analytic Psychotherapy: Method and Principles Reprinted London: Karnac, 1986.
- Grossman, D. (2004) On the Combat: The Psychology and Physiology of Deadly Conflict in War and in Peace. USA: PPCT Research Pu18/05/2006blications.
- Guyton, A.C. (1982) Human Physiology and Mechanisms of Disease 3rd ed. USA, W.B. Saunders Company.
- Joner, Fd. & Wessely, S. (2005) Shell Shock to PTSD: Military Psychiatry from 1900 to the Gulf War. New York: Psychology Press.
- Marlowe, D.H. (2001) Psychological and Psychosocial Consequence of Combat and Development. USA: RAND.
- Reiche E.M.V. et al. (2005) Stress and depression-induced immune dysfunction: Implications for the development and progression of cancer. Intern Review of Psychiatry, 17(6) pp.515-527.
- Saddock, B.J. & Saddock, V.A. (2003) Kaplan & Saddock’s Synopsis of Psychiatry 9th ed. Philadelphia: Lippincott William and Wilkins.
- Shephard, B. (2001). A War of Nerves. Massachusetts: Harvard University Press.
- Slaus et al., (2002) Demography and Stress in Medieval Croatia. Croat Med J, 43 pp.598-605.
- Τέιλορ, Γ. Τζ., (1987) Ψυχοσωματική Ιατρική και Σύγχρονη Ψυχανάλυση. Αθήνα: Καστανιώτης, 2001.
