ΑΝΟΙΧΤΗ ΗΜΕΡΙΔΑ
«ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΟΜΑΔΑ – 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΤΕΜ ΚΑΙ ΤΑΜΠΟΥ ΤΟΥ ΦΡΟΙΝΤ»
Totem και Tabou: Απο την Αδελφική Ορδή στο Δεσμό.
Αγγελική Πασσιά, Ομαδική Αναλύτρια, Σύμβουλος Οργανισμών, DEA Σύγχρονης Λογοτεχνίας (Σορβόννη, Paris IV), Μέλος της HOPEinGA, Συντονίστρια Εργαστηρίων Δημιουργικής Γραφής και Συγγραφέας Παιδικής Λογοτεχνίας.
Περίληψη
Σε αυτή την ανάγνωση του Τοτέμ και Ταμπού του Φρόιντ, επιχειρείται η σύνδεσή του με τα ερωτήματα που κλήθηκε να απαντήσει, εκατό χρόνια περίπου μετά, η ψυχαναλυτική σκεψη: της έννοιας της ομάδας, της Διαγενεακής μετάδοσης, της ψυχαναλυτικής έννοιας του Δεσμού, της διυποκειμενικότητας.
Το πέρασμα από την πατρική ορδή στην ομαδικότητα, γίνεται μέσα από τρεις άξονες: από την έννοια του Δεσμού, την έννοια της Ασυνείδητης Συμμαχίας και τέλος την εγκαθίδρυση του Αδελφικού Συμβολαίου που, με τη σειρά τους, διαμορφώνουν την έννοια της οικογένειας, της κοινωνικής ομάδας, των κοινωνικών θεσμών. Η απαγόρευση της αιμομιξίας, η απαγόρευση του φόνου (τοτεμική απαγόρευση) και η απαγόρευση του κανιβαλισμού αποτελούν τη βάση της κοινωνικής οργάνωσης.
Η ουσία στο μύθο του πατέρα της πρωταρχικής ορδής βρίσκεται ακριβώς στην πράξη του φόνου: παρόλο που ο πατέρας δεν υπάρχει, δεν επιτρέπονται τα πάντα και η πρόσβαση στην ικανοποίηση που τόσο επιθυμούσαν οι γιοι παραμένει δια παντός απαγορευμένη. Οι γιοι τότε γίνονται αδέλφια από τη δημιουργία και μόνο ενός συμβολικού (σημαντικού-semantic) δεσμού που σχετίζεται με την εγκατάλειψη της ιδέας της ικανοποίησης των καταστροφικών ενορμήσεων. Στο σεμινάριο για τις ψυχώσεις ο Λακάν δίνει αργότερα έμφαση στη μετάβαση από το δεσμό του αίματος, σε δεσμούς σημαίνοντος: την έννοια του αδελφικού δεσμού, της γέννησης, της γενεαλογίας, της καταγωγής (engendrement, filiation).
Ο Ρενέ Καες συνοψίζει ως εξής: «Από το ΤΤ και μετά, το ενδιαφέρον του Φρόιντ για την απαγόρευση της αιμομιξίας ανάμεσα σε αδελφούς και αδελφές υποδεικνύει έναν καινούριο άξονα έρευνας: διαρθρώνει την οργάνωση των αδελφικών δεσμών και τις σχέσεις ανάμεσα στην αδελφική ομάδα με την οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων. Η θεματική της αδελφικής ορδής, της συμμαχίας ανάμεσα στους γιους, της αδελφικής φατρίας, θα συνδέσει με αποτελεσματικό τρόπο την οιδιπόδεια προβληματική, την υπέρβαση της ζήλειας και του φθόνου ως προς την ταύτιση με τον όμοιο και τη δημιουργία μιας κοινότητας δικαίου».
Βιβλιογραφία
1. Alcouloubre, C. (seminaire 1998-99) Le pere de Totem et Tabou, Espaces Lacan (προσωπικές σημειώσεις).
2. Benhaim, D. Intersubjectivite et lien, Reflexions sur l’ oeuvre de R. Kaes. (άρθρο www.Cairn.com).
3. Eliade, M. (1958) Patterns in Comparative Religion. London and NY: Shed & Ward.
4. Frazer, J.G. (1935) Le Rameau d’Or. (t. 1) Paris: Robert Laffont.
5. Freud, S. (γαλλ. μτφ. 1965) Totem et Tabou. Paris, Petite Bibliotheque Payot.
6. Freud, S. (ελλ. έκδοση 2012) Ψυχολογία της μάζας και ανάλυση του εγώ. Αθήνα: Νίκας.
7. Kaes, R. (2007) Ένας πληθυντικός ενικός. Η ψυχανάλυση στη διαδικασία της ομάδας. Αθήνα: Καστανιώτης
8. Kaes, R. (2008) Le Complexe Fraternel. Paris: Dunod.
9. Kaes, R. (2009) Les Alliances Inconscientes. Paris: Dunod.
10. Kaes, R. (2009) «La realite psychique du lien», in Liens premiers, Liens de Filiation, Le divan Familial no.22.
11. Kaes, R. (2004, ελλ. εκδ. 2008) Οι ψυχαναλυτικές θεωρίες της Ομάδας. Αθήνα: Δαίδαλος συλλ. Τι ξέρω;
12. Mendel, G. (1968) La revolte contre le pere. Paris: Payot.
13. Roudinesco, Ε. (2011) «Freud et le régicide : éléments d’une réflexion», Revue germanique internationale [En ligne], 14/ 2000.
14. Tisseron, S. (1992) La Honte. Psychanalyse d’un lien social. Paris: Dunod.
