ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ
2014-2015
Θέμα: «ΨΥΧΟΔΥΝΑΜΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ»
Εισηγητής: Σπύρος Λούτσος, Ψυχολόγος, Ψυχοπαιδαγωγός, Ομαδικός Αναλυτής, Ιδρυτικό Μέλος της HOPEinGA και Μέλος της Επιστημονικής της Επιτροπής, Εκπρόσωπος του Οργανισμού στο European Group Analytic Training Institutions Network – EGATIN, Μέλος των GASi και ΣΕΨ.
Δημ. Αιγινήτου 2 & Αγ. Παύλου, Θησείο, τηλ. 210 3464188, 6974802014- email: sloutsos@otenet.gr
Περίληψη
Η ψυχοδυναμική αντίληψη για τις ομάδες συνδέεται άμεσα με την ψυχαναλυτική ατομική θεραπεία. Ωστόσο, έχει και μια άλλη πλευρά, αυτή της ψυχοδυναμικής των ομάδων. Χρησιμοποιεί έννοιες της ψυχανάλυσης μαζί με παρόμοιες μεθόδους της συμμετοχικής παρατήρησης. Τα δεδομένα συλλέγονται από παρατηρήσεις, από μεταβιβαστικό και αντιμεταβιβαστικό υλικό και από τα αποτελέσματα των ερμηνειών με τις οποίες τα μέλη της ομάδας βοηθούνται να σκεφτούν τις ασυνείδητες διεργασίες στις οποίες εμπλέκονται. Η ψυχοδυναμική προσέγγιση περιλαμβάνει τα εξής πεδία μελέτης: την ομαδική ανάλυση, τη διαπροσωπική μάθηση, τη σχολή του Tavistock και τις θεραπευτικές κοινότητες. Διατηρεί και μια ισχυρή παράδοση στον εργασιακό χώρο και στο πεδίο των οργανισμών. Οι βάσεις εντοπίζονται σε πρακτικές προσπάθειες επίλυσης προβλημάτων μέσα σε πραγματικές ομάδες (Morgan & Thomas, 2004).
Η ψυχοδυναμική θεωρία της προσωπικότητας βασίζεται στην ιδέα ότι η ανθρώπινη συμπεριφορά καθορίζεται από αλληλεπίδραση δυνάμεων. Η ψυχαναλυτική θεωρία του Freud είναι η πρώτη και κυριότερη εκπρόσωπος των ψυχοδυναμικών θεωριών (Pervin, & John, 2001). Με τα χρόνια έχουν εξελιχθεί τόσο, ώστε η ίδια η ψυχαναλυτική θεωρία δεν βασίζεται πλέον σε ένα ενιαίο σύνολο ιδεών (Fonagy, 2008). Η συμπεριφορά ερμηνεύεται ως αποτέλεσμα δυναμικής αλληλεπίδρασης μεταξύ κινήτρων, ορμών, αναγκών, συγκρούσεων. Η έρευνα είναι κυρίως κλινική, συνήθως με μελέτες περιπτώσεων. Το άτομο επομένως έχει κεντρική θέση, καθώς και οι ατομικές διαφορές. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην αξιολόγηση του ατόμου και στην κατανόησή του ως όλον. Η θεωρία παρουσιάζει μεγάλος εύρος ενδιαφερόντων από απλές καθημερινές συμπεριφορές μέχρι την επίδραση του πολιτισμού στον άνθρωπο (Pervin, & John, 2001).
Παρακάτω παρατίθενται οι βασικές έννοιες της ψυχαναλυτικής ψυχοδυναμικής προσέγγισης.
1. «Η ενδοψυχική σύγκρουση αποτελεί ένα γενικό φαινόμενο της ανθρώπινης εμπειρίας.
2. Ο νους είναι οργανωμένος με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποφεύγει τα δυσάρεστα ξεσπάσματα της σύγκρουσης και να ενισχύει την υποκειμενική έννοια της ασφάλειας.
3. Οι αμυντικές στρατηγικές υιοθετούνται με σκοπό τον έλεγχο των ιδεών και της εμπειρίας, με σκοπό τη μείωση της δυσαρέσκειας.
4. Οι ψυχολογικές διαταραχές προκύπτουν εξελικτικά. Μια προσαρμογή, η οποία ήταν λογική και εύλογη σε κάποια πρώιμη εξελικτική φάση αφήνει ελλείμματα, τα οποία προκαλούν δυσπροσαρμοστία στην ενήλικη ζωή.
5. Η κοινωνική εμπειρία οργανώνεται μέσω αναπαραστάσεων των σχέσεων – ο εαυτός και οι άλλοι απεικονίζονται σε συγκεκριμένες αλληλεπιδράσεις, οι οποίες φορτίζονται από ισχυρά συναισθηματικά περιεχόμενα.
6. Οι ερμηνείες των σχέσεων αυτών επανεμφανίζονται μοιραία κατά τη διαδικασία της ψυχαναλυτικής θεραπείας», (Fonagy, 2008, 1971).
Η νεότερη ψυχοδυναμική προσέγγιση αποτελεί μια μορφή κοινωνικής ψυχολογίας. Το μοντέλο που προτείνει σβήνει τη διάκριση μεταξύ του ατόμου και των άλλων. Θεωρεί τον εξωτερικό κοινωνικό κόσμο των ατόμων, των ομάδων και των σχέσεων σαν να βρίσκεται ήδη εντός του κάθε ατόμου και να συνιστά τον εαυτό του καθενός. Ταυτόχρονα τόσο σε πραγματικό, όσο και σε φαντασιακό επίπεδο, αυτή η εσωτερική συλλογικότητα προβάλλεται ξανά πίσω στον εξωτερικό κοινωνικό κόσμο για να δημιουργήσει υλικό για νέες κατασκευές του τι υπάρχει εκεί έξω, καθώς και για να επικοινωνήσει και να αλληλεπιδράσει με άλλους. Η σπείρα αυτή συνεχίζεται καθρεφτίζοντας ξανά και ξανά σε μια διαρκή τον εαυτό και τους άλλους, με εικόνες ποικίλης παραμόρφωσης. Η ψυχοδυναμική εκδοχή περιγράφει τα είδη των ασυνείδητων ψυχολογικών μηχανισμών που εμπλέκονται. Αυτά είναι η ενδοβολή, η ταύτιση, η προβολή, και η προβλητική ταύτιση. Οι διεργασίες αυτές φανερώνουν ότι ο εξωτερικός κόσμος των άλλων ανθρώπων διαπλέκεται με τον εσωτερικό κόσμο του εαυτού. Υποδηλώνεται η διαπερατότητα των ορίων μεταξύ των ατόμων. Επίσης ότι οι άνθρωποι αποτελούνται από κομμάτια άλλων σε μια κατάσταση ρευστότητας, όπου υπάρχει μετακίνηση μεταξύ των διαφορετικών αναπαραστάσεων του εαυτού. Συνέπεια αυτής της οπτικής, της ομαδικής ζωής ως μια αίθουσα με καθρέφτες, μπορεί να ειπωθεί ότι αρχίζει να υποχωρεί η θεωρητική διάκριση που κάνουν οι κοινωνικοί ψυχολόγοι μεταξύ προσωπικής και κοινωνικής ταυτότητας (Morgan & Thomas, 2004).
Βιβλιογραφία
Bion, W. R. (1962) Learning from Experience. London: Heinemann. (Reprinted London: Karnac, 1984).
Bion, W. R. (1961) Experiences in Groups. London: Tavistock. (Reprinted East Sussex: Routledge, 1989).
Dalal, F. (2007) Η Ομαδική Ανάλυση μετά τον S.H.Foulkes. Αθήνα: Κανάκη.
Dupuy, R. (2009) Η δυναμική των ομάδων: πρακτικό και θεωρητικό πλαίσιο. Στο: Roussiau, N. (ed), Κοινωνική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Fonagy, P. (2008) Ψυχανάλυση και άλλες ψυχοδυναμικές ψυχοθεραπείες παρατεταμένης χρονικής διάρκειας. Στο: Gelder, M., Lopez-Ibor, J., Andreasen, N. (eds), Oxford Σύγχρονη Ψυχιατρική, τόμος ΙΙ, μτφ. (1971 – 1985). Αθήνα: Πασχαλίδης.
Forsyth, D. (2010) Group Dynamics (6th ). Belmont: Wadsworth.
Grinberg, L. (2000) Bion’s contribution to the understanding of the individual and the group. Στο: M.Pines (eds), Bion and Group Psychotherapy (176 – 191). London-Philadelphia: Jessica Kingsley.
Grotstein, J. (2003) Introduction: Early Bion. Στο: R.Lipgar & M.Pines (eds), Building on Bion: Roots, Origins and Context of Bion’s Contributions to Theory and Practice (9 – 25). London-New York: Jessica Kingsley.
Grotstein, J. (2007) A Beam of Intense Darkness. London: Karnac Books.
Hopper, E. (2003) Incohesion: Aggregation/Massification. Στο: Lipgar, R. & Pines, M. (eds), Building on Bion: Roots. London – New York: Jessica Kingsley. Jessica Kingsley
Morgan, H. & Thomas K. (2004) Μια ψυχοδυναμική οπτική για τις ομαδικές διεργασίες. Στο: Wetherell, M (ed.), Ταυτότητες, Ομάδες και Κοινωνικά ζητήματα. Αθήνα: Μεταίχμιο.
Pervin, L. & John, O. (2001) Θεωρίες Προσωπικότητας. (Αλεξανδροπούλου, Α. και Δασκαλοπούλου, Ε. μτφ). Αθήνα: Δαρδανός.
Pines, M. & Schlapobersky, J. (2008) Ομαδικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση ενηλίκων με ψυχοπαθολογία. Στο: Gelder, M., Lopez-Ibor, J., Andreasen, N. (eds), Oxford Σύγχρονη Ψυχιατρική, τόμος ΙΙ, μτφ. (1985 – 2016). Αθήνα: Πασχαλίδης.
Thompson, S. (1999) The Group Context. London: Jessica Kingsley.
Young, R. (2003) Bion and Experiences in Groups [Ο Μπίον και οι Εμπειρίες στις Ομάδες]. Retrieved 18-09-2004, from the website: http://www.human-nature.com/ robert@rmy1.demon.co.uk
