ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ
Θέμα: «Από τον Freud στην ομάδα».
Εισηγητής: Αποστόλης Αγγελόπουλος, Ψυχολόγος, Ομαδικός Αναλυτής, Ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού. Αιγινήτου 2 & Απ.Παύλου, Θησείο. Τηλ.: 210 3433073, 6976861739. site: www.apostolisangelopoulos.gr, e-mail:angelopoulos.a@gmail.com
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η ομαδική ψυχοθεραπεία αποτελεί ένα πολύ σημαντικό μέρος των θεραπειών της ψυχής και στη χώρα μας. Η ανάδυση των ομαδικών ψυχοθεραπειών προκλήθηκε κυρίως μέσα από την αλληλεπίδραση ιστορικών καταστάσεων, κοινωνικών, οικονομικών και πολιτιστικών επιταγών, καθώς και μέσα από την εξέλιξη της τεχνικής και της θεωρίας των θεραπειών και ιδιαίτερα της φροϋδικής ψυχανάλυσης.
Στην πραγματικότητα η δημιουργία και η εξέλιξη νέων ανθρώπινων πρακτικών – και ως τέτοια θεωρούμε την ομαδική ψυχοθεραπεία – απαιτεί την ισορροπία ανάμεσα στη συνέχεια (παράδοση) και την ρήξη ή την άρση των κοινών τόπων για την ανάδειξη νέων θέσεων (καινοτομία). Έτσι και η ομαδική ψυχοθεραπεία χρειάστηκε να βρει τις πηγές και την παράδοσή της στην κλασσική ψυχανάλυση, ταυτόχρονα όμως χρειάστηκε να έρθει σε ρήξη με βασικές παραδοχές (φιλοσοφικού, επιστημολογικού και τεχνικού περιεχομένου) των ψυχαναλυτών. Αυτή η αντίφαση γίνεται ακόμη μεγαλύτερη με την ανάγκη να αρθούν θέσεις που είχε υποστηρίξει ο ίδιος ο Freud δημοσίως και στα κείμενά του.
Στην πραγματικότητα οι άρσεις που γίνονται στις θέσεις του Freud είναι δύο ειδών:
α) τεχνικές – που αναφέρονται στην πεποίθηση του ότι η ομαδική ψυχανάλυση είναι αδύνατη, και
β) θεωρητικές – που αναφέρονται στις θεωρητικές του κατασκευές για τη φύση των ομάδων.
Στην πρώτη περίπτωση εστιάζουμε κυρίως στον αγώνα που κάνει ο Freud να οριοθετήσει την ψυχοθεραπεία, ως επιστημονική δραστηριότητα, απέναντι στην ύπνωση, ως αστάθμητη θεραπευτική πρακτική. Παρακολουθούμε ωστόσο μια γενικότερη τάση της ψυχανάλυσης (και κατά τη διάρκεια της ζωής του, αλλά πολύ περισσότερο μετά) να διευρύνει συνεχώς την τεχνική της και τις παθολογίες με τις οποίες ασχολείται ξεπερνώντας τους αρχικούς φόβους του ιδρυτή της.
Στη δεύτερη περίπτωση εστιάζουμε στις ιδέες του Freud για την ομάδα και την ομαδικότητα. Παρατηρούμε ότι δεν είναι ανεπηρέαστος από τις κυρίαρχες αντιλήψεις της εποχής του για τη φύση της ομαδικότητας. Κυρίως όμως υπερασπίζεται με πάθος μια βιολογική οπτική του ατόμου, η οποία ενισχύει την «επιστημονικότητα» της ψυχαναλυτικής προσέγγισης, ενώ ταυτόχρονα αντιμετωπίζει την ομάδα – πολιτισμό – κοινωνία ως αντίθετες της ατομικότητας.
Μπορούμε να συνοψίσουμε τις βασικές αιτίες που ο Freud επιλέγει αυτή τη στάση στην ομαδικότητα:
α) στρατηγικές – υπεράσπιση της ψυχανάλυσης στους ιατρικούς και επιστημονικούς κύκλους, β) θεωρητικές – η υπεράσπιση του εγώ και η ανάδειξη της λίμπιντο και της καταστροφικότητας σε ένστικτα, γ) προσωπικές – η ηγεσία των ψυχαναλυτικών κύκλων και οι αλλεπάλληλες διασπάσεις τους, οι περιρρέουσες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, καθώς και η προσωπική εμπειρία της απώλειας, της ασθένειας και του γήρατος.
Ο διάλογος γύρω από την ψυχοθεραπεία οξύνεται, όσο οξύνονται και οι ανάγκες για την αποτελεσματικότητά της. Η αποτελεσματικότητα των θεραπειών, ωστόσο πολλές φορές συγχέεται όχι μόνο με τη θεραπεία των ανθρώπων, αλλά με ένα ευρύτερο κοινωνικό σχέδιο αναμόρφωσης. Αυτή η κρυμμένη προοπτική κληρονομήθηκε από τον μοντερνισμό στην ψυχανάλυση.
Οι ομαδικές ψυχοθεραπείες και δη η ομαδική ανάλυση έχοντας κάποιες δεκαετίες ιστορίας, παράγουν γνώση και μας δίνουν τη δυνατότητα να εμπλουτίζουμε την οπτική που έχουμε για τον άνθρωπο και την κοινωνία του.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Anzieu, D. (1984) The Group and the Unconscious, London: Routledge
Behr, H. & Hearst, L. (2005) Group-analytic psychotherapy. A meeting of minds. London: Whur Publishers
Blanchet, A. & Trognon, A. (1997) Ψυχολογία ομάδων. Θεωρητικές προσεγγίσεις και εφαρμογές των ομαδικών μοντέλων. Αθήνα: Σαββάλας
Bourdin, D. (2005) Η ψυχανάλυση από τον Φρόυντ ως τις μέρες μας. Αθήνα: Κριτική
Dalal, F. (2007) Η ομαδική ανάλυση μετά τον S.H. Foulkes. Αθήνα: Εκδόσεις Κανάκη
Foulkes, S. (1991) Introduction to Group-Analytic Psychotherapy. London: Karnac
Major, R. & Talagrand, C. (2007) Φρόυντ: Βιογραφία. Αθήνα: Κασταλία
Oakley, C. (ed.) (1999) What is a group? A new look at theory in practice. London: Rebus Press
Pines, M. (ed) (1985). Bion and Group Psychotherapy, London/Boston: Routledge & Kegan Paul
Rutan, S.J. & Stone, N.W. (1993) Psychodynamic Group Psychotherapy. N.Y.: Guilford Press
Spector, E. (ed.) (2001) On Freud’s «Group psychology and the analysis of the ego». London: The Analytic Press
Yalom, I.D. (2005) The Theory & Practice of Group Psychotherapy , 5th ed. . N.Y.: Basic Books.
Ποταμιάνου, Ά. (2007) Μονοπάτια θανάτου: Στίξεις και αντιστίξεις. Αθήνα: Ίκαρος
Συνοδινού, Κ. (2007) Προς τα ενδότερα της ψυχής: Ψυχανάλυση και ψυχαναλυτική θεραπεία. Αθήνα: Καστανιώτης
