ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ 2012 – 2013
Θέμα: ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΘΕΝΩΣΗΣ (BURN OUT SYNDROME)
Εισηγήτρια: Βιβή Λάλη, Ψυχολόγος, Ψυχοθεραπεύτρια, Απόφοιτος της Παιδείας Ομαδικών Αναλυτών του Οργανισμού. Κεφαλληνίας 48-50, Αθήνα 11251, κιν.6944270857
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Το Σύνδρομο της Επαγγελματικής Εξουθένωσης (EE) μελετήθηκε αρχικά από τον αμερικανό ψυχίατρο Herbert Freudenberger (1974) για να περιγράψει την κατάσταση της ψυχικής αποστράγγισης και βαθμιαίας εξάντλησης των ενεργειακών αποθεμάτων, λόγω της προοδευτικής από-ιδανικοποίησης της πραγματικότητας και της αφοσίωσης σε ένα σκοπό που δεν κατόρθωσε να δώσει την αναμενόμενη ανταμοιβή.
Η ΕΕ πλήττει ιδιαίτερα τα ανθρωπιστικά επαγγέλματα, καθώς η εντατική, απαιτητική, στενή επαφή με άλλους ανθρώπους για μεγάλες χρονικές περιόδους, σε συνδυασμό με άλλους παράγοντες, μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα και να οδηγήσει τον επαγγελματία, προοδευτικά, σε σωματική, συναισθηματική και πνευματική εξάντληση. Ειδικότερα για τους ψυχοθεραπευτές είναι σημαντική η σε βάθος εκπαίδευση, μακρόχρονη προσωπική θεραπεία, εποπτεία, ισχυρή επαγγελματική ταυτότητα και «γεμάτη» προσωπική ζωή, προκειμένου να αναγνωρίσουν έγκαιρα ενδείξεις ΕΕ.
Η ΕΕ βιώνεται μέσα από τα στάδια του Ενθουσιασμού, της Αμφιβολίας και Αδράνειας, της Απογοήτευσης και Ματαίωσης και τέλος της Απάθειας. Σταδιακά μπορεί να επεκταθεί σε όλους τους τομείς της ζωής του επαγγελματία και να τον καταστήσει αδύναμο να αντιμετωπίσει την καθημερινότητα. Τα συμπτώματα διακρίνονται σε σωματικά, συναισθηματικά-γνωστικά και συμπεριφορικά, με επώδυνες συνέπειες που επηρεάζουν άμεσα όχι μόνο τον επαγγελματία, αλλά τον Οργανισμό και την Κοινότητα.
Τα πιο σύγχρονα θεωρητικά μοντέλα εστιάζουν στη δυναμική αλληλεπίδραση ατόμου και περιβάλλοντος, όχι μόνο ως αιτία του συνδρόμου αλλά και ως παρέμβαση-αντιμετώπιση. Επίσης το μοντέλο της Ayala Pines επεκτείνει την Εξουθένωση και στις διαπροσωπικές σχέσεις (συζυγικές, οικογενειακές).
Η Christina Maslach προτείνει ως κλίμακα μέτρησης της ΕΕ το Maslach Burnout Inventory (ΜΒΙ) το οποίο έχει σταθμιστεί και μεταφραστεί στα Ελληνικά. Περιέχει 22 ερωτήματα που αξιολογούν την Συναισθηματική Εξάντληση, την Αποπροσωποποίηση (κυνισμός) και την Μειωμένη Προσωπική Επίτευξη.
Η πρόληψη – παρέμβαση χρειάζεται να είναι προ-δραστική, τόσο σε ατομικό όσο και σε επίπεδο Οργανισμού. Η ΕΕ αποτελεί μία πρόκληση για αλλαγή καθώς η ανάρρωση από το επώδυνο σύνδρομο σημαίνει μία αναθεωρημένη κοσμοθεωρία, πιο ευέλικτη και σύμφωνη με την πραγματικότητα. Απαιτεί κατανόηση των αιτίων της εξουθένωσης, την επεξεργασία πεποιθήσεων και προσδοκιών και την επιδίωξη μιας πολύπλευρης και απαιτητικής ανασυγκρότησης. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί και μέσα από τη θεραπευτική διαδικασία και ιδιαίτερα την ομαδικο-αναλυτική όπου το άτομο θα κατακτήσει τη γνώση του εαυτού, των αναγκών, των συναισθημάτων, των ορίων και την ικανότητα για ενσυναίσθηση και δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Βακόλα, Μ. & Νικολάου, Ι., (2012) Οργανωσιακή ψυχολογία & συμπεριφορά. Αθήνα: Rosili
• Demerouti, E., Bakker, A.B., Nachreiner, F. & Schaufeli, W.B., (2001) The job demands-resources model of burnout, Journal of Applied Psychology, 86(3), 499-512
• Foulkes, S.H., (1948) Introduction to Group-Analytic Psychotherapy, Studies in the Social Integration of Individuals and Groups, London: A. Wheaton and Co Ltd, 1984
• Freudenberger H.J., (1974) Staff Burnout, Journal of Social Issues, 30, 159-64
• Ζησόπουλος, Κ., Βούλτσος, Π., Ψαρούλης, Κ., Χατζηνικολάου, Φ., & Βασιλειάδης, Ν., (2013) Σύνδρομο Επαγγελματικής Εξουθένωσης σε Ιατρούς των ΜΕΘ της Θεσσαλονίκης, Ιατρικό Βήμα 131: 42-52
• Καρανικόλα, Μ. & Κλεάνθους, Ε., (2011) Διερεύνηση Παραγόντων Κινδύνου για εκδήλωση EE σε Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας, Νοσηλευτική 50 (2): 163-176
• Κορωναίου, Α., (2010) Όταν η εργασία γίνεται ασθένεια. Το στρες των εκπαιδευτικών, Αθήνα: Πεδίο
• Leiter, M.P. & Maslach, C., (2007) Πώς να αντιμετωπίσετε την επαγγελματική εξουθένωση. (Επιμέλεια – μετάφραση: Αντωνίου ΑΣ), Αθήνα: Κλειδάριθμος
• Louberman, G., (2002) Burn Out Κίνδυνος ή Ευκαιρία, Αθήνα: Ερευνητές
• Maslach, C., Schaufeli, W.B. & Leiter, M.P., (2001) Job Burnout, Annual Review of Psychology, 52, 397-422
• Παπαγεωργίου-Βασιλοπούλου, Α., (2012) Ψυχική υγεία και νοσηλευτική επιστήμη, Σύγχρονες τάσεις (επιμέλεια), Αθήνα: Βήτα
• Παπαγεωργίου-Βασιλοπούλου, Α., (2005) Κοινωνική-Κοινοτική Νοσηλευτική Ψυχικής Υγείας, Αθήνα: Βήτα
• Παπαθανασίου, Μ., (2007) Η EE σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας και η σχέση της με δημογραφικές μεταβλητές και την ψυχική υγεία, Ψυχολογία 14 (1): 14-26
• Pines, A. & Maslach, C., (1978) Characteristics of staff burnout in mental health settings, Hospital and community psychiatry, 29: 233-237
• Σταλίκας, Α. & Μυτσκίδου, Π., (2011) Εισαγωγή στη Θετική Ψυχολογία, (Επιμέλεια), Αθήνα: Τόπος
• Παπαδάτου, Δ. & Αναγνωστόπουλος, Φ., (1986) Επαγγελματική κόπωση, Αθήνα: Ζήτα
• Yalom, I., (2006) Θεωρία και Πράξη της Ομαδικής Ανάλυσης, Αθήνα: Άγρα
