ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΣΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ
2012 – 2013
Θέμα: Η Δυναμική των Ομάδων στη σημερινή περίοδο της κρίσης: η έννοια της αυτό-οργάνωσης.
Εισηγήτρια: Κέλλυ Μπούσια, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια, Σύμβουλος Ομάδων και Οργανισμών, Καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας του Aegean College, Μέλος της Παιδείας Ομαδικών Αναλυτών της HOPE in GA, Μέλος της International Association of Group Psychotherapy and Group Processes (IAGP). Πλαταιών 3 & Θησέως, Μαρούσι, τηλ: 6976602290, e-mail: kellybousia@yahoo.gr
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αυτό-οργάνωση
Ο όρος αυτό-οργάνωση (self-organization) περιγράφει εν γένει τη συλλογική συμπεριφορά δομικών στοιχείων σαν αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Σαν όρος εντοπίζεται σε διάφορα γνωστικά αντικείμενα. Ενδεικτικοί είναι οι παρακάτω ορισμοί.
Αυτό-οργάνωση = Η ομοιοστασία (homeostatis), η ιδιότητα ενός βιολογικού συστήματος να ρυθμίζει το εσωτερικό του περιβάλλον ώστε αυτό να διατηρείται σε μια σταθερή κατάσταση, μέσω πολλαπλών προσαρμογών δυναμικής ισορροπίας, που ελέγχονται από αλληλένδετους μηχανισμούς αυτό-ρύθμισης. Εκδηλώνεται από το επίπεδο ενός κυττάρου μέχρι ολόκληρου του οργανισμού.
Επίσης, αυτό-οργάνωση = η συμπεριφορά σμήνους ή κοπαδιού όπου πουλιά ή ψάρια αντίστοιχα προσαρμόζουν δυναμικά τις θέσεις τους σχετικά μεταξύ τους ώστε να καταβάλλεται η λιγότερη προσπάθεια κατά τη διάσχιση του αέρα ή του νερού.
Mε αφορμή τα παραπάνω αλλά και έχοντας στο νου ότι βασικό στοιχείο της ομάδας είναι η αλληλεπίδραση των ατόμων που συμμετέχουν, έχοντας συνείδηση ότι αποτελούν μια κοινωνική μονάδα αναλαμβάνουν διαφορετικά καθήκοντα και ρόλους με κοινά κίνητρα, κοινούς στόχους και σκοπούς, θα προσεγγίσουμε το φαινόμενο της αυτό-οργάνωσης των ομάδων.
Ο Le Bon, που ήταν από τους πρώτους μελετητές των ομάδων και των ομαδικών φαινομένων, παρατηρεί ότι όταν το άτομο συμμετέχει σε μια «ορδή» (στην ορδή αποδίδει τα χαρακτηριστικά της ομάδας) οι σκέψεις του, τα συναισθήματά του και η όλη του συμπεριφορά υποτάσσονται στη δύναμη της ομάδας και το αποτέλεσμα είναι η δημιουργία σχέσεων και κλίματος σύμπνοιας, που ονόμασε «ομαδική ψυχή». Μέσα σε μία ομάδα εξαφανίζεται η «ατομική ψυχή» καθώς και η ατομική πρωτοβουλία, κρίση και συνείδηση και αναπτύσσεται στη θέση τους η «ομαδική ψυχή».
Αλλά αξίζει να μνημονεύσουμε την άποψη του Κurt Lewin, σχετικά με τη Δυναμική της ομάδας: «μια ομάδα αποτελεί ένα δυναμικό σύνολο ατόμων βασισμένο στην αλληλεξάρτηση κι όχι στην ομοιότητα ανάμεσα στα άτομα.
Ο Wilfred Bion αναφερόμενος στην δυναμική της ομάδας, στο «Εμπειρίες σε ομάδες», θέτει τη λειτουργία της ομάδας και ως «μητρική λειτουργία». Η μητέρα καλείται να χωρέσει και να μεταβολίσει το άγχος και το αίσθημα αφανισμού του παιδιού, ώστε εκείνο να ωριμάσει και να μπορέσει, το ίδιο πια, να το χωρέσει (containment). Με τον ίδιο τρόπο (λειτουργία περιέκτη) η ομάδα «χωρά» τα μέλη της.
Ο Καστοριάδης από την πλευρά του υποστηρίζει ότι ο δρόμος για την αυτονομία του ατόμου είναι η λειτουργία της ομάδας. Στη θεωρία του Καστοριάδη η ατομική και η κοινωνική αυτονομία είναι έννοιες αλληλένδετες, το άτομο αποτελεί μέλος μιας ευρύτερης Κοινότητας.
Η ιδέα της Κοινότητας υποδηλώνει μια «κοινή ενότητα» του σκοπού και των συμφερόντων. Και οι αρχές της όπως αυτές ορίζονται από το Community of Communities είναι μεταξύ άλλων:
- Ένα ασφαλές και προστατευτικό περιβάλλον είναι απαραίτητο ώστε το άτομο να μπορέσει να αναπτυχθεί, να εξελιχθεί ή και να αλλάξει.
- Το προσωπικό ευ-ζην πηγάζει από την ικανότητα του ατόμου να αναπτύσσει σχέσεις που βασίζονται στην αμοιβαιότητα.
- Η ικανότητα του να επηρεάζουμε τις σχέσεις και το περιβάλλον μας είναι αναγκαία για το προσωπικό μας ευ-ζην.
- Η συμμετοχή μας στη λήψη αποφάσεων απαιτείται όπου υπάρχει ενεργή συμμετοχή και από κοινού ευθύνη και ιδιοκτησία.
- Κάθε άτομο (μέλος ομάδας) έχει ευθύνη προς την ομάδα και η ομάδα με τη σειρά της έχει συλλογική ευθύνη για όλα και καθένα ξεχωριστά από τα μέλη της.
Σε αυτό το πλαίσιο θα προσεγγίσουμε το φαινόμενο των αυτό-οργανωμένων ομάδων, που έχει κάνει πολύ έντονη την παρουσία του, τα τελευταία χρόνια, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου. Άλλοτε με αποτελέσματα ανατρεπτικά (ομάδες αντίστασης στα καθεστώτα – Αραβική άνοιξη), άλλοτε αναδεικνύοντας την έντονη δυσαρέσκεια των πολιτών απέναντι σε οικονομικο-πολιτικές πρακτικές (Ομάδες – Κινήματα Αγανακτισμένων, Occupy Wall Str.) και άλλοτε «χωρώντας» την ανάγκη των ανθρώπων (Ομάδες διανομής τροφίμων χωρίς μεσάζοντες, παροχής κοινωνικών υπηρεσιών και κοινωνικών δράσεων και παρεμβάσεων).
Πώς όλα αυτά συνδέονται και κυρίως τι συμβαίνει στο επίπεδο της αυτό-οργάνωσης στην Ελλάδα του σήμερα και με φόντο την οικονομική – και όχι μόνο- κρίση?
Ποια χαρακτηριστικά – αρχές της δυναμικής των ομάδων εντοπίζονται σε αυτά?
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Bion, W. R. (1948b) Experiences in groups, Human Relations, vols. I-IV, 1948–1951, Reprinted in Experiences in Groups (1961)
• Bion, W. R. (1961) Experiences in Groups, London: Tavistock
• Cartwright, D. & Zander, A. (1968) Group Dynamics: research and theory. 3rd. Edition. London. Tavistock Publications
• Γεώργας, Δ. (1995) Κοινωνική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα,Τόμος Β
• Douglas, T. (1997) Η επιβίωση στις ομάδες. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
• Giddens Anthony (1984) The constitution of society. Outline of the theory of structuration. Cambridge: Polity Press
• Καστοριάδης, Κ. (1975) Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας σελ.100. Αθήνα: Κέδρος
• Le Bon, G. (1985) Ψυχολογία των Οχλων. Αθήνα: Μαρή
• Luhmann Niklas (1995) Social systems. Stanford, CA: Stanford University Press
• Mc Dougall, W. (1920) The group mind. Cambridge.
