ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ & ΨΥΧΟΣΩΜΑΤΙΚΕΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ
Θέμα: «Η δεοντολογία του συντονισμού ομάδων: από τους συλλογικούς κώδικες στο προσωπικό ήθος».
Εισηγητής: Αποστόλης Αγγελόπουλος, Ψυχολόγος, Ομαδικός Αναλυτής, Ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού. Αιγινήτου 2 & Απ. Παύλου, Θησείο. Τηλ.: 210 3433073, 6976861739. site: www.apostolisangelopoulos.gr, e-mail:angelopoulos.a@gmail.com
Περίληψη
Οι κώδικες δεοντολογίας περιγράφουν τα ελάχιστα κριτήρια της σωστής άσκησης ενός επαγγέλματος με γνώμονα, κυρίως, τη διασφάλιση του κύρους των επαγγελματιών στην αγορά των υπηρεσιών που προσφέρουν. Περισσότερο ορίζουν κανόνες σωστής επίλυσης διαφορών ή συγκρούσεων, που μπορεί να προκύψουν κατά την άσκηση του επαγγέλματος, παρά προσανατολισμό για την εξέλιξη και την εκβάθυνση της πρακτικής.
Μοιραία οι κώδικες δεοντολογίας δεν μπορούν να προβλέψουν όλες τις περιπτώσεις και να προσφέρουν έτοιμες λύσεις. Οι αρχές τους εκφράζουν αναπόφευκτα τους ιδεολογικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς περιορισμούς των ομάδων που τους καταρτίζουν σε δεδομένες ιστορικές συνθήκες. Η προσωπική ευθύνη, η κρίση και ο αναστοχασμός του επαγγελματία ψυχικής υγείας δεν υποκαθίστανται από γενικές κατευθύνσεις.
Η εξέλιξη μιας πρακτικής σε ατομικό επίπεδο είναι άρρηκτα συνυφασμένη με τα κενά που προκύπτουν ανάμεσα στις γενικές προβλέψεις της δεοντολογίας και την πολυποίκιλη έκφραση και απρόβλεπτη τροπή των ανθρώπινων σχέσεων. Συχνά αυτά τα κενά βιώνονται ως διλήμματα. Η ικανότητα να επιλέγουμε τη λύση σε ένα δίλημμα σχετίζεται με παράγοντες, όπως η επαγγελματική επάρκεια, η παιδεία, η εμπειρία, αλλά και στιγμιαίες επιρροές, όπως η ταχύτητα λήψης απόφασης, το ρίσκο, η ψυχική και σωματική κατάσταση σε κάποια δεδομένη στιγμή κ.α. Αυτό που ενοποιεί όμως όλους αυτούς τους παράγοντες είναι το προσωπικό ήθος.
Δεν χρησιμοποιούμε τον όρο προσωπική ηθική γιατί δεν αναφερόμαστε σε κάποιο σύστημα κανόνων συμπεριφοράς ενός ανθρώπου με στόχο τη διάκριση του καλού και του κακού. Αναφερόμαστε στο ήθος – την ποιότητα του χαρακτήρα ενός ανθρώπου (με πολύ εύστοχο συνώνυμο το ποιόν – από το ποιώ). Ο τρόπος που επιλύουμε τα διλήμματα οφείλεται στο ήθος μας και, ταυτόχρονα, τα διλήμματα που επιλύουμε διαμορφώνουν το ήθος μας, το ποιόν μας, τον χαρακτήρα μας.
Στο συντονισμό ομάδων – περισσότερο ίσως από οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα ψυχικής υγείας – αυτά τα διλήμματα είναι ίσως συχνότερα, βαθύτερα και δύσκολα διακρίνονται σε τεχνικά και ηθικά. Ο λόγος βρίσκεται στην ίδια τη φύση της ομαδικότητας, όπου η επιθετικότητα και ο αλτρουισμός αναδεικνύονται με εμφατικό τρόπο προκαλώντας εύκολα προβολές του τύπου «καλό/κακό». Άλλες φορές η παλινδρόμηση και οι ομαδικές άμυνες συνδέονται με βαθύτατα ριζωμένες κοινωνικές αναπαραστάσεις και μοιάζει σαν να «απαιτούν» από το συντονιστή συμπεριφορές «ηγετικού τύπου» οι οποίες δεν συνάδουν με τη θεραπευτική του ιδιότητα.
Αυτές οι ιδιαιτερότητες των ομαδικών διαδικασιών αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο την κοινωνική σημασία του συντονισμού τους, μετατρέποντας τις συνήθεις «ασθένειες» των επαγγελματιών ψυχικής υγείας σε κανονιστικές συμπεριφορές με μη δημιουργικές συνέπειες. Ενδεικτικά αναφερόμαστε σε συμπεριφορές που προκύπτουν ως αποτέλεσμα επαγγελματικής εξουθένωσης, ναρκισσιστικής υπεροχής, ομαδικής σκέψης (Jannis) κ.α.
Η ομαδικές θεραπείες με προεξέχουσα την ομαδική ανάλυση προσφέρουν ωστόσο και μια στέρεα βάση για ουσιαστική αυτογνωσία, ενήμερη για τον ομαδικό εαυτό μας, κριτική στις συλλογικές ταυτότητές μας και ευαισθητοποιημένη στην κοινοτική διάσταση των σχέσεων. Τέτοια αυτογνωσία προάγει το ήθος που βασίζεται στην ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων, σε αντίθεση με συλλογικούς κανόνες που προέρχονται από την ανάγκη να τιθασευτεί ο ανταγωνισμός των ατόμων.
Στην εισήγηση δίνονται παραδείγματα για τη διευκόλυνση της συζήτησης.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Adshead, G. (2005) ‘Ethics and Psychotherapy’, in Gabbard, G., Beck, J. & Holmes, J. (eds) Oxford Textbook of Psychotherapy. NY: Oxford University Press, 479-487.
Αναγνωστοπούλου Τ. (επιμ.) (2008) Ηθικά ζητήματα στην ψυχολογία. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Ψυχολογίας & Υγείας.
Anthony, E. (1991) ‘The Dilemma of Therapeutic Leadership: The Leader Who Does Not Lead’, in Tuttnan S. (ed.) Psychoanalytic Group Theory and Therapy. Madison: International Universities Press, 71-86.
Aveline, M. (2003) ‘Ethical Issues in Group Therapy» in Hill, D. & Jones, C. (eds.) (2003) Forms of Ethical Thinking in Therapeutic Practice. Berkshire: Open University Press, 121-137.
Baker, Ε. (2002) Caring for Ourselves: A Therapist’s Guide to Personal and Professional Well-Being. Washington, DC: American Psychological Association.
Behr, H. & Hearst, L. (2005) Group Analytic Psychotherapy: A Μeeting of Μinds. London: Whur Publ.
Bloomgarden, Α. & Mennuti, Ρ. (2009) Psychotherapist Revealed: Therapists Speak about Self-Disclosure in Psychotherapy. London: Routeldge.
Brabender, V. (2006) ‘The Ethical Group Psychotherapist’, International Journal of Group Psychotherapy, 56 (4), 395-414.
Brabender, V., Fallon, A. & Smolar, A. (2004) Essentials of Group Therapy. New Jersey: John Wiley & Sons.
Brown, D. (1998) ‘Foulkes’s Basic Law of Group Dynamics 50 Years on: Abnormality, Injustice and the Renewal of Ethics’, Group Analysis (31), 391-419.
Casement, P. (1989) Μαθαίνωντας από τον ασθενή. Αθήνα: Καστανιώτης.
Foulkes, S. (1975/1986) Group-Analytic Psychotherapy. Method and Principles. London: Karnac.
MacKenzie, K. (1999) ‘Professional Ethics and the Group Psychotherapist’, The Group Solution 4-5.
Macnair-Semands, R. (2007) ‘Attending to the Spirit of Social Justice as an Ethical Approach in Group Therapy’, International Journal of Group Psychotherapy, 57 (1), 61 -66.
Morrissette, P. (2004) The Pain of Helping: Psychological Injury of Helping Professionals. NY: Brunner-Routledge.
Motherwell, L. & Shay, J. (eds) (2005) Complex Dilemmas in Group Therapy: Pathways to Resolution. NY: Brunner-Routledge
Pepper, R. (2007) ‘Too Close for Comfort: The Impact of Dual Relationships on Group Therapy and Group Therapy Training’, International Journal of Group Psychotherapy, 57 (1), 13-23.
Pope, K. (2007) Ethics in Psychotherapy and Counselling: A Practical Guide. New Jersey: John Wiley & Sons.
Sorensen, Μ. (2001) ‘Conversations about Ethics’, The Group Solution, 2-3.
Tjeltveit, A. (1999) Ethics and Values in Psychotherapy. London: Routeldge.
Weiss, L. (2004) Therapist’s Guide to Self-Care. NY: Brunner-Routledge.
Wicks, R. (2008) The Resilient Clinician. NY: Oxford University Press.
Yalom, I. (2004) Το δώρο της ψυχοθεραπείας. Ανοιχτή επιστολή σε μια νέα γενιά ψυχοθεραπευτών και στους ασθενείς τους. Αθήνα: Άγρα.
Zur, O. (2007) Boundaries in Psychotherapy: Ethical and Clinical Explorations. Washington, DC: American Psychological Association.
