23/01/2012 “Οι Ομάδες με αντικείμενο στην Κοινωνιοθεραπεία”

Θέμα:   “Οι Ομάδες με αντικείμενο στην Κοινωνιοθεραπεία”.

Εισηγητής: Σπύρος Λούτσος, Ψυχοπαιδαγωγός, Ομαδικός Αναλυτής, Κοινωνιοθεραπευτής, Ιδρυτικό Μέλος του Οργανισμού και Μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής, Εκπρόσωπος της HOPE στο E.G.A.T.I.N. και Μέλος της I.A.G.P, του B.P.S. και του A.T.C. / Αιγινήτου 2 & Απ. Παύλου, Θησείο 11851, Τηλ.: 210 3464188, 6974802014, Ε-mail: sloutsos@otenet.gr

Με τον όρο «ομάδα με αντικείμενο» εννοείται η χρήση σε ομάδα κάποιου αντικειμένου πέρα από την λεκτική έκφραση. Η ομάδα δηλαδή επικοινωνεί μέσα και από το αντικείμενο. Στα αγγλικά ο όρος είναι “task group”.

Ο όρος «κοινωνιοθεραπεία» αναφέρεται στην κοινωνική επιστήμη που αποτελεί μορφή κοινωνικής εργασίας και κλάδο της κοινωνιολογίας και αφορά τη μελέτη ομάδων, των ατόμων που την απαρτίζουν καθώς και τη συμπεριφορά τους, Χρησιμοποιεί πληροφορίες κατά περίπτωση, καθώς και δεδομένα διαχείρισης υγείας με σκοπό τον εμπλουτισμό συνολικά της ποιότητας ζωής ή τη βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών ζωής. Συχνά, ο κοινωνιοθεραπευτής είναι επιστήμονας συναφούς επιστημονικού πεδίου ανθρωπιστικού περιεχομένου (π.χ. επαγγελματίας ψυχικής υγείας, νοσηλευτικό προσωπικό) (Wikipedia, 2011).

Σε άλλο ορισμό αναφέρεται ως οποιαδήποτε θεραπεία που εστιάζει περισσότερο στην τροποποίηση του περιβάλλοντος και στη βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων και λιγότερο σε ενδοψυχικούς παράγοντες, (Dorland’s Medical Dictionary for Health Consumers, 2007).

Οι ομάδες με αντικείμενο έχουν ευρεία χρήση. Εφαρμόζονται σε ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, συμπληρωματικά στην ψυχοθεραπεία, σε θεραπευτικές κοινότητες, σε παρεμβάσεις σε οργανισμούς (π.χ. μαθητές), επιχειρήσεις (π.χ. ομάδες προσωπικού), σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, σε σοβαρά ψυχικά πάσχοντες, σε άτομα με ειδικές ανάγκες, σε παρεμβάσεις πρόληψης.

Τα αντικείμενα μπορούν να χωριστούν σε δυο κατηγορίες: σε αντικείμενα τέχνης και σε οποιαδήποτε άλλο. Το ψυχόδραμα αποτελεί μια ξεχωριστή τεχνική που απαιτεί ειδική εκπαίδευση. Αποτελεί ένα δυνατό αντικείμενο επικοινωνίας μεταξύ των μελών μιας ομάδας. Η ζωγραφική και γενικά οι εικαστικές τέχνες αποτελούν κλασσικά αντικείμενα που χρησιμοποιούνται σε δομημένες ομάδες. Ένα άλλο κλασσικό αντικείμενο είναι τα παιχνίδια και ανήκει στη δεύτερη κατηγορία.

Η χρήση του αντικειμένου σε μια ομάδα μπορεί να αποτελεί και μεταβατικό αντικείμενο σύμφωνα με τη θεωρία που ανέπτυξε ο Winnicott. Σύμφωνα με αυτή το αντικείμενο διαμεσολαβεί ανάμεσα στο πεδίο του ενδοψυχικού και του διαψυχικού από τη μια μεριά και στον κοινωνικό δεσμό από την άλλη. Ούτως ή άλλως, η ομάδα αποτελεί συμβολικά ένα μεταβατικό χώρο που εμπεριέχει τις ανησυχίες και τα άγχη των μελών και λειτουργεί ανακουφιστικά. Το αντικείμενο όμως επιτρέπει μια γρήγορη παλινδρόμηση καθώς αποτελεί μια πρώιμη, μη λεκτική μορφή επικοινωνίας (Payne, 2006, Ναυρίδης, 2005, Karkou & Sanderson, 2000).

Η ξεκάθαρη δομή της ομάδας και η εφαρμογή της διαδικασίας της ομάδας αποτελούν σημαντικό παράγοντα επιτυχίας εφαρμογής οποιουδήποτε αντικειμένου. Η ομάδα πρέπει να απαρτίζεται από τρία μέρη. Το αρχικό αποτελεί την προθέρμανση, το μεσαίο της φάση εφαρμογής του αντικειμένου και το τελευταίο τη λεκτική εκφόρτιση.

Σε μια ομάδα με αντικείμενο ομαδικοαναλυτικής εμπνεύσεως με ψυχοκοινωνικό χαρακτήρα ο συντονιστής έχει δώσει το σαφές πλαίσιο, ακολουθεί την ομάδα χωρίς να την κατευθύνει, συμμετέχει στο αντικείμενο, έχει στο νου του την ομάδα ως σύνολο καθώς και την ευημερία του κάθε μέλους ξεχωριστά, παρατηρεί φαινόμενα και τα αναδεικνύει στο εδώ και τώρα, ενισχύει τη συνοχή και προλαμβάνει φαινόμενα διάσπασης, ευνοεί την αυθόρμητη έκφραση συναισθήματος και την επικοινωνία, προάγει τη βελτίωση και την εξερεύνηση των σχέσεων.

1. Behr, H. & Hearst, L. (2005), Group-analytic Psychotherapy. A meeting of Minds. London: Whur Publishers.
2. Campling, P. & Haigh, R. (eds.) (2002), Therapeutic Communities. Past, Present and Future. London: Jessica Kingsley Publishers.
3. Dorland’s Medical Dictionary for Health Consumers. (2007), Saunders, an imprint of Elsevier, Inc., from the website: http://medical-dictionary.thefreedictionary.com/sociotherapy.
4. Foulkes, S.H. (1990), Selected Papers. Psychoanalysis and Group Analysis. London: Karnac.
5. Foulkes, S.H. & Anthony E.J. (1957), Group Psychotherapy. The Psychoanalytic Approach. 1965 2nd ed. 1973 revision. London: Maresfield Reprints, 1984.
6. Karkou, V. and Sanderson, P. (2000), ‘Dance Movement Therapy in UK Education’, Research. Ιn Dance Education, 1: 1, (69 — 86). London: Roudledge.
7. Loutsos, S. (2005), The Group ‘Music – Movement’ of the Therapeutic Community ‘Kipseli’, Heraklion.
8. Mc Neilly, G. (2006). Group Analytic Art Therapy. London: Jessica Kingsley Publications.
9. Payne, H. (2006), Introduction: Embodiment in action. In Payne, H. (ed), Dance Movement Therapy. Theory, Research and Practice. (1 – 16). London – New York: Roudledge.
10. Waller, D. (2001), Ομαδική Διαντιδραστική Art Therapy. Η Χρησιμότητά της στην Εκπαίδευση και τη Θεραπεία. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
11. Wikipedia (2011). From the website: http://en.wikipedia.org/wiki/Sociotherapy.
12. Λούτσος, Σ. (2011), Εισαγωγή Αντικειμένου «Μουσική – Κίνηση» στην Ομαδική Ανάλυση, Διπλωματική Εργασία, HOPE in GA. Κηφισιά Αττικής.
13. Μάτσα, Κ. (2008), Ψυχοθεραπεία και Τέχνη στην Απεξάρτηση. Αθήνα: Άγρα.
14. Ναυρίδης, Κ. (2005), Ψυχολογία των ομάδων. Κλινική ψυχοδυναμική προσέγγιση. Αθήνα: Παπαζήσης.