Πουλχερία Πέτρακα, Ψυχολόγος, μέλος της Παιδείας Ομαδικών Αναλυτών της HOPE in GA και της International Association of Group Psychotherapy and Group Processes (IAGP).
Αριστοτέλους 34, Χαλάνδρι, τηλ. 2106822700, 6934 00 53 75.
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
«Αν μπορούσα να σας πω αυτό που εννοώ, δε θα υπήρχε λόγος να το χορέψω»
ISADORA DUNCAN (1878 – 1927)
(Royce, 2005)
Αναμφίβολα η τέχνη αποτελεί να παντοδύναμο εργαλείο, έκφρασης, επικοινωνίας, δημιουργίας και θεραπείας. Οι θεραπείες μέσω τέχνης (ζωγραφική art–therapy, μουσικοθεραπεία, δραματοθεραπεία, χοροθεραπεία) βασίζονται στην ολιστική θεώρηση του ανθρώπου και κατ’ επέκταση στην ψυχοσωματική προσέγγιση των προβλημάτων του (Κωτούλα 2006).
Ο Freud (1856–1939), ήταν από τους πρώτους «ερευνητές της ψυχής» που προσπάθησαν να διαφωτίσουν τον δεσμό ανάμεσα στο ψυχικό και το σωματικό. Η επικέντρωση του ενδιαφέροντος και της μελέτης του στην ψυχοσωματική ενότητα, συνέβαλε σημαντικά στον απεγκλωβισμό από τον δυϊσμό που διαιρεί τον άνθρωπο σε μυαλό (σκέφτομαι άρα υπάρχω) και σε σώμα.
Παράλληλα ο Jung χρησιμοποιεί τις ιδιαίτερα αινιγματικές έννοιες του έννοιες συλλογικού ασυνειδήτου και των αρχετύπων, στην προσπάθεια του να εξηγήσει την παγκοσμιότητα ορισμένων συμπεριφορών ένστικτα, αρχαϊκά αντανακλαστικά, όπως επίθεση – φυγή, προστασία, κυριαρχία, υποταγή, θηλασμός κ.α. (Billman, 1997).
Μέσα στο θεωρητικό αυτό πλαίσιο, ο Wilhelm Reich και ο μαθητής του Alexander Lewen, χρησιμοποιούν τον όρο σωματική μνήμη (ανάλογος με τις έννοιες του συλλογικού ασυνειδήτου και των αρχετύπων του Jung), αναφερόμενοι στην ύπαρξη ενός εσωτερικού αποθέματος κοινού στα μέλη του ανθρώπινου είδους, που αποτέθηκε μέσω της φυλογενετικής κληρονομιάς κατά τη διάρκεια της εξέλιξης. (Billman, 1997, Κωτούλα, 2006).
Στα μέσα της δεκαετίας του 50 άρχισε να διαμορφώνεται ένας διακριτικός θεραπευτικός χώρος, οι λεγόμενες «συγκινησιακές θεραπείες» ή «συγκινησιακό ρεύμα». Εμπνευστής των νέων θεραπειών υπήρξε ο Αυστριακός Ψυχαναλυτής & μαθητής του Freud, Wilhelm Reich (1897–1957).
Σ’ αυτές ανήκουν και οι θεραπείες μέσω Τέχνης.
Σήμερα είναι γνωστές και με τον όρο σωματική ψυχοθεραπεία. (Γιαννίτση, 1997).
Κοινός παρανομαστής των θεραπειών αυτών είναι τα εξής βασικά αξιώματα:
- Η ύπαρξη της ενεργειακής βάσης των σωματικών φαινόμενων. Η εμφάνιση ψυχικής δυσφορίας ή διαταραχής συνδέεται με «μπλοκάρισμα» της ενέργειας αυτής σε διάφορα μέρη του σώματος (άκαμπτη θωράκιση κατά τον Reich).
- Το σωματικό σύμπτωμα δεν αναζητά μια ψυχολογική αιτία· η σχέση τους είναι κυκλική και ανατροφοδοτούμενη. (Myss, 1999).
Μαρτυρίες από τοιχώματα σπηλαίων και αρχαιολογικά ευρήματα επιβεβαιώνουν τη χρήση του ρυθμού και της κίνησης ως αναπόσπαστο μέρος των παραδοσιακών τελετών λατρείας και των θεραπευτικών τελετουργιών. Η συμβολή τους συνιστάται στην ικανότητα τους να μεταφέρουν το άτομο σε μια κατάσταση «έξω από τον εαυτό του» (μεταρσίωση), με σκοπό την επίκληση μιας ανώτερης θεραπευτικής δύναμης και την απομάκρυνση των κακών πνευμάτων. (Royce, 2005, Ανδρουλάκη, 2007).
Στην ομάδα αυτογνωσίας, ο ρυθμός χαλαρώνει και αφυπνίζει (μητρικός και πατρικός ρόλος του) καλεί σε κίνηση. Η κίνηση γίνεται σύμβολο˙ το πάντρεμα ρυθμού και κίνησης στην ασφάλεια της βάσης που παρέχει το δάπεδο και μέσα η ομάδα ως όλον, οδηγεί σε μια ρυθμοκινητική αυτοσχέδια παραγωγή που προσιδιάζει στον ελεύθερο συνειρμό της αναλυτικής (θεραπευτικής) ομάδας.
Η ομάδα συναντάτε σε μια δημιουργική αλληλεπίδραση (μεταβατικός χώρος κατά Winnicott), όπου ρυθμός και κίνηση συνιστούν μια μη λεκτική μορφή επικοινωνίας που καλύπτει όλα τα επίπεδα: τρέχον (τρέχουσα πραγματικότητα), προβλητικό και μεταβιβαστικό (το ψυχικό φορτίο προβάλλεται και μεταβιβάζεται στον συντονισθεί και την ομάδα ως όλον), σωματικό (ψυχοσωματική ενότητα) και πρωτογενές – αρχαϊκό (κοινά ένστικτα και βιώματα του ανθρώπινού είδους, συλλογικής μνήμης). (Κρητικού, 2007).
Η εμπειρία της ομάδας μπορεί να έχει βαθιά επίδραση στον άνθρωπο. Η τέχνη αποτελεί ισχυρή μέθοδος πρόσβασης στην ιδιαίτερη και μοναδική ιστορία του υποκειμένου που είναι ο καθένας μας. η ομάδα αυτογνωσίας προκαλεί το βίωμα της διορθωτικής συναισθηματικής εμπειρίας (όρος του Alexander) που ντύνεται με το πέπλο της τέχνης εμποδίζοντας μας, κατά την πετυχημένη έκφραση του Νίτσε, να «πεθάνουμε εξαιτίας την αλήθειας». Το σώμα ανάγεται σε μέσο αξιολόγησης, αναζήτησης και (αυτό) θεραπείας. Η αυτογνωσία κατακτάτε από την ομάδα στην ομάδα για την ομάδα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Billman, F.S., (1997) Όταν ο χορός θεραπεύει, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
- Foulkes S.H., (1975) Group Analytic Psychotherapy. Methods and Principles, London: Maresfield.
- Myss, C., (1999) Ανατομία Του Πνεύματος, Αθήνα: Διόπτρα
- Royce, A.P., (2005) Η Ανθρωπολογία του Χορού, Νήσος.
- Ανδρουλάκη, Ε. (2007) «Θεραπείες» μέσω τεχνών: Χοροθεραπεία.,http://www.alorsiw.gr
- Γιαννίτση Σ., (1997) Ψυχοσωματική και Ομαδική Ψυχοθεραπεία, Ελληνικά Γράμματα.
- Ηλιάδης, Α.Κ. (2006) Οι Τέχνες ως παράγοντας διατήρησης & ανάκτησης της ψυχικής υγείας του ανθρώπου. Mile://E: / My aegean.gr Community
- Κρητικού, Μ, (2007) Η έννοια της Matrix στην Ομαδική Ανάλυση. Εισήγηση στα πλαίσια του Εκπαιδευτικού Σεμιναρίου Δυναμική των Ομάδων και Ανθρώπινες Σχέσεις στην ΗOPE in GA.
- Κωτούλα, Κ.Λ., (2006) Η Ομάδα, το Σώμα και η Ψυχοθεραπεία, Θυμάρι
