ΒΙΩΜΑΤΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ ΨΥΧΟΔΡΑΜΑΤΟΣ
Θεωρητική Εισαγωγή στο Ψυχόδραμα
ΑΓΑΠΗ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
«Μια πραγματική θεραπευτική διαδικασία δε μπορεί να έχει έναν λιγότερο αντικειμενικό σκοπό παρά ολόκληρη την ανθρωπότητα». (Moreno, 1953:3)
Το ψυχόδραμα είναι μια ψυχοθεραπευτική μέθοδος που δημιουργήθηκε και θεμελιώθηκε από τον ψυχίατρο Jacob Levy Moreno στις αρχές του 20ου αιώνα[i] έχοντας κλινική και μη κλινική εφαρμογή. Η βασική του θεωρία συνίσταται στη θεωρία των ρόλων, στις έννοιες του αυθορμητισμού και της δημιουργικότητας, στην έννοια του τηλέ, στo μοντέλο ανάπτυξης προσωπικότητας – μήτρα ταυτότητας και στις βασικές τεχνικές της αντιστροφής ρόλων (αντιπροσωπεύει το στάδιο κατά το οποίο το βρέφος αναγνωρίζει ότι είναι ξεχωριστό όν από την μητέρα), του κατόπτρου (αντιπροσωπεύει το βρέφος που βλέπει το είδωλό του στον καθρέφτη) και του σωσία (αντιπροσωπεύει το στάδιο ένωσης με την μητέρα).
Για τον Μορένο το ψυχόδραμα αποτελείται από ένα τριαδικό σύστημα, την κοινωνιομετρία, το ίδιο το ψυχόδραμα και την ομαδική ψυχοθεραπεία. Είναι μια μήτρα ταυτότητας, μέσα σ’ ένα τόπο ταυτότητας, την ομάδα, και η ψυχοδραματική σκηνή είναι η μήτρα από την οποία το άτομο γεννιέται ξανά[ii]. Είναι ένα μέρος όπου τα τραύματα του παρελθόντος θεραπεύονται μέσω της κάθαρσης, της πλεονάζουσας πραγματικότητας (surplus reality) και της θεραπευτικής επεξεργασίας.
Η/Ο λειτουργικός εαυτή/ός συγκροτείται στη βάση ρόλων με βάση το τηλέ που απευθύνεται είτε προς άλλα άτομα (ρόλους) είτε προς εσωτερικές πλευρές της/του εαυτής/ού και αποτυπώνει γενικά τη ροή συναισθημάτων ανάμεσα σε άτομα (ή τμήματα της/του εαυτής/ού) και εκφράζεται –χωρίς λέξεις κυρίως– μέσω αυθεντικών ανταλλαγών ή επαφών στο εδώ και τώρα. Μέσα από την εξερεύνηση των ρόλων στο πλαίσιο της ψυχοδραματικής ομάδας κάθε πρωταγωνίστρια/ής αναγνωρίζει τη στιγμή (locus nascendi) κατά την οποία η σχέση τηλέ υπέστη πλήγμα και η συναισθηματική ανάπτυξη σταμάτησε και δοκιμάζει νέες αυθόρμητες αντιδράσεις.
Μια τυπική ομαδική συνεδρία ψυχοδράματος περιλαμβάνει τις/τους εξής:
- συντονίστρια/ης / σκηνοθέτρια/ης (η/ο θεραπεύτρια/ής)
- πρωταγωνίστρια/ης (η/ο θεραπευόμενη/ος που πρωταγωνιστεί στη σκηνή)
- βοηθητικά εγώ (συνθεραπευόμενες/οι που παίζουν τους ρόλους που επιλέγει η/ο πρωταγωνίστρια/ης να ανέβουν στη σκηνή)
- κοινό (τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας)
- και η ίδια η σκηνή.
Συνίσταται στα κάτωθι στάδια:
- προθέρμανση/ζέσταμα (κινητοποίηση της ομάδας και εντοπισμός υλικού για την σκηνή)
- επιλογή πρωταγωνίστριας/ή (κοινωνιομετρική προσέγγιση για τον εντοπισμό του θέματος που απασχολεί την ομάδα)
- θεραπευτικό συμβόλαιο (θεραπευτική συμφωνία με την/τον πρωταγωνίστρια/ή)
- ψυχόδραμα – δράση (η σκηνή «ανοίγει» και η/ο πρωταγωνίστρια/ης «στήνει» το θέμα που την/τον απασχολεί παίζοντάς το)
- μοίρασμα (τα μέλη της ομάδα μοιράζονται τα συναισθήματα που προέκυψαν μέσα από τους ρόλους που έπαιξαν καθώς και προσωπικά συναισθήματα ή εμπειρίες που αναδύθηκαν σχετικά με το θέμα του ψυχοδράματος)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Baim, C. Burmeister, J. Maciel, M. (2007). Psychodrama: advances in theory and practice. London: Routledge.
Blatner, A. (1988). Foundations of Psychodrama – History, Theory and Practice. New York: Springer
Holmes, P. Karp. M, Watson, M. (1994). Innovations in Theory and Practice: Psychodrama since Moreno. London: Routledge.
Gershoni, J. (2003). Psychodrama in the 21st century: clinical and educational applications. New York: Springer
Karp, M. Holmes, P. Bradshaw Tauvon, K. (2002). Το Ψυχόδραμα: Θεωρία και Πρακτική. Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
Kellermann, P.F. (1992). Focus on Psychodrama. London: Jessica Kingsley.
Λέτσιος, Κ. (2001). Το ψυχόδραμα: η επιστήμη της ομάδας στην ψυχοθεραπευτική προοπτική. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Moreno, J.L. (1946/1980). Psychodrama, First Volume. New York: Beacon House.
Moreno, J.L. (1934/1953/1993). Who shall survive? Roanoke VA: Royal Publishing Co.
Moreno, J.L. (1987) Psychotherapie de Groupe et Psychodrame. Paris: Quadrige/P.U.F.
[i] 1η Απριλίου 1921: πρώτο δημόσιο ψυχόδραμα στο “Komodien Haus” στην Βιέννη.
[ii] Moreno προς A.A Schutzenberger
