ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΕΜΙΝΑΡΙΟ
ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΔΥΝΑΜΙΚΗ ΤΩΝ ΟΜΑΔΩΝ
2013 – 2014
Θέμα: Ομαδική Ανάλυση
Εισηγητής: Σπύρος Λούτσος, Ψυχολόγος MEd., Ψυχοπαιδαγωγός, Ομαδικός Αναλυτής, Ιδρυτικό μέλος της ΗΟΡΕ, Εκπρόσωπος του Οργανισμού στο European Group Analytic Training Institutions Network-EGATIN, μέλος των GASi και ΣΕΨ. Δημ. Αιγινήτου 2 & Αγ. Παύλου, Θησείο, τηλ. 210 3464188, 6974802014
Περίληψη
Η Ομαδική Ανάλυση είναι μια μέθοδος ψυχοθεραπείας που ανήκει στην ψυχοδυναμική προσέγγιση. Ο όρος όμως «ψυχοδυναμική» προσδιορίζει αποκλειστικά και μόνο, άτομα τα οποία έχουν ρητό στόχο την μακρόχρονη προσωπική αλλαγή μέσω μίας μη κατευθυντικής θεραπείας ελεύθερων ομαδικών συνειρμών. Η θεραπεία είναι αποτέλεσμα των λεκτικών εκφράσεων των μελών, τα οποία μέσω της ελεύθερης συνδιαλλαγής προσπαθούν να αλληλεπιδράσουν και να κατανοήσουν το περιεχόμενο.
Σύμφωνα με αυτό το μοντέλο οι ομάδες ξεκινούν με ένα σχετικά υψηλό επίπεδο ηγετικής δραστηριότητας, το οποίο ονομάζεται δυναμική διοίκηση. Αυτή ελαττώνεται σταδιακά μέσω της μείωσης των αρμοδιοτήτων, οι οποίες περνούν στα μέλη και η ομάδα γίνεται ο θεραπευτής. Τα μέλη γίνονται οι συνεργάτες – θεραπευτές ο ένας στη θεραπεία του άλλου. Ο θεραπευτής ενθαρρύνεται να αντιμετωπίσει τόσο το άτομο, όσο και την ομάδα ως σύνολο. Λαμβάνει υπόψη τα συνειδητά και προσωπικά δυναμικά, όπως και τα ασυνείδητα κάποια από τα οποία λειτουργούν καταστρεπτικά εναντίον ολόκληρης της ομάδας. Το μοντέλο της ομαδικής ανάλυσης καθοδηγείται από μια ενοποιημένη ομάδα αντιλήψεων, η οποία συσχετίζεται με τη δομή, το περιεχόμενο και τη διαδικασία ανάμεσα στα μέλη. Μέσα στα πλαίσια αυτά, ο ηγέτης της ομάδας εργάζεται τόσο ως θεραπευτής, όσο και ως μέλος, με σκοπό την καλλιέργεια και την ανάπτυξη της καθημερινής γλώσσας, της κοινής εμπειρίας της διαλεκτικής. Κατά καιρούς δηλαδή, ο ηγέτης αναλαμβάνει το ρόλο του συντονιστή της ομάδας (δυναμική διοίκηση), ενώ άλλες στιγμές πρέπει να κάνει προσωπικές αναφορές ως μέλος της ομάδας.
Παρακάτω αναφέρονται συνοπτικά βασικές θεωρητικές έννοιες του μοντέλου της ομαδικής ανάλυσης:
Η μήτρα (matrix) κατέχει βαρύνουσα θέση. Πρόκειται για το πεδίο εκείνο που λαμβάνουν χώρα όλα τα γεγονότα σε μια ομάδα και γίνονται μέρος ενός ασυνείδητου δικτύου, το οποίο είναι ενδοψυχικό, διαπροσωπικό και ενδοπροσωπικό. Η μήτρα περιλαμβάνει όλες τις διασυνδέσεις που αναπτύσσονται στην ομάδα ως όλον συμπεριλαμβανομένου του θεραπευτή. Η εξελισσόμενη μήτρα δημιουργεί την ικανότητα της αποδοχής, της διατήρησης και μετατροπής της συνεισφοράς κάθε μέλους, ενισχύοντας την ένταξη στο προσωπικό επίπεδο, όπως συμβαίνει και στην ομάδα ως σύνολο.
Η συζήτηση ελεύθερης ροής ή αλλιώς ελεύθερος ομαδικός συνειρμός αποτελεί αντίστοιχη έννοια του ελεύθερου συνειρμού και επινοήθηκε από τον εμπνευστή του μοντέλου τον Foulkes. Η χρήση της συζήτησης ελεύθερης ροής επιτρέπει στην ανταλλαγή να κινείται ελεύθερα ανάμεσα στις διαφορετικές μορφές λόγου, το μονόλογο, το διάλογο, και τη συνδιάλεξη. Κάθε μια από αυτές τις μορφές προσδιορίζει έναν ιδιαίτερο τύπο επικοινωνίας. Με την εναλλαγή τους η μέθοδος της ομαδικής ανάλυσης ολοκληρώνεται, δημιουργώντας ένα πεδίο δραστηριότητας, στο οποίο η διαλεκτική ανάμεσα στην ψυχή και στον κοινωνικό κόσμο συντελεί στην ανασυγκρότηση και των δυο.
Η διαδικασία που σχετίζεται με την ομάδα περιλαμβάνει τα φαινόμενα της αντήχησης, του καθρέφτη, της ισχύος και του πυκνωτή. Το βασικό φαινόμενο της αντήχησης περιγράφει την ασυνείδητη επικοινωνία του συναισθήματος. Η ομάδα παρέχει στα μέλη της ένα μεγάλο εύρος ερμηνειών, το οποίο εξερευνάται, καθώς τα μέλη καθρεφτίζουν τις εμπειρίες τους ο ένας πάνω στον άλλον, και καθώς τα συναισθήματά τους ισχυροποιούνται μέσω του συνειρμού, αλλά και μέσω του φαινομένου του πυκνωτή. Η κάθαρση επιτυγχάνεται σε στιγμές, οι οποίες φορτίζονται από νόημα.
Η ανάλυση του νοήματος επινοήθηκε και εφαρμόστηκε από τον Foulkes. Το περιεχόμενο της συζήτησης μπορεί να αναλυθεί σε τέσσερα επίπεδα στα πλαίσια της αναζήτησης του νοήματος. Αυτά είναι:
• Το τρέχον επίπεδο
• Το επίπεδο της συναισθηματικής μεταβίβασης
• Το επίπεδο της προβολής
• Το αρχέγονο ή πρωτόγονο επίπεδο
Το ερμηνευτικό έργο θεωρείται ένα από τα πολλά στοιχεία της ομαδικής ανάλυσης. Καθήκον του θεραπευτή αποτελεί η ενίσχυση της επικοινωνίας και η εκπαίδευση των μελών της ομάδας σχετικά με τις δυναμικές διασυνδέσεις στη δομή της ομάδας, το περιεχόμενο της συνδιαλλαγής και τη μορφή της ομάδας (Pines & Schlapobersky, 2008).
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Behr, H. & Hearst, L. (2005) Group-analytic Psychotherapy. A meeting of Minds. London: Whur Publishers.
• Dalal, F. (2007) Η Ομαδική Ανάλυση μετά τον S.H.Foulkes. Αθήνα: Κανάκη.
• Dupuy, R. (2009) Η δυναμική των ομάδων: πρακτικό και θεωρητικό πλαίσιο. Στο: Roussiau, N. (ed), Κοινωνική Ψυχολογία. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
• Foulkes, S.H. (1990) Selected Papers. Psychoanalysis and Group Analysis. London: Karnac.
• Foulkes, S.H. & Anthony E.J. (1957) Group Psychotherapy. The Psychoanalytic Approach. 1965 2nd ed. 1973 revision. London: Maresfield Reprints, 1984.
• Foulkes S.H. (1975) Group – Analytic Psychotherapy: Method and Principles. London: Gordon and Breach Reprinted London: Karnac, 1986.
• Pines, M. & Schlapobersky, J. (2008) Ομαδικές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση ενηλίκων με ψυχοπαθολογία. Στο: Gelder, M., Lopez-Ibor, J., Andreasen, N. (eds), Oxford Σύγχρονη Ψυχιατρική, τόμος ΙΙ, μτφ. (1985 – 2016) Αθήνα: Πασχαλίδης.
• Thompson, S. (1999) The Group Context. London: Jessica Kingsley.
• Yalom, I. (2006) Η Θεωρία και η Πρακτική της Ομαδικής Θεραπείας. Αθήνα: Άγρα
• Κουκής, Α. (2004) Το Όνειρο στην Ομαδική Ανάλυση. Αθήνα: Σαββάλας.
